Uluslararası hukuk açısından tahıl koridoru andlaşması’nın kısa bir analizi

Abstract

24 Şubat 2022 Perşembe günü Rusya Federasyonu tarafından Ukrayna topraklarına yönelik başlatılan askeri saldırı, uluslararası toplumda yoğun tepkiler doğurmuştur. Bu tepkiler sonucunda, başta Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) üyeleri tarafından Rusya’ya yönelik geniş kapsamlı yaptırım kararları alınmıştır. Öte yandan, Rusya’nın Ukrayna limanlarına yönelik uyguladığı askeri abluka nedeniyle, Ukrayna’dan başta Kuzey Afrika ülkelerine olmak üzere 3. ülkelere yönelik tahıl ihracatı engellenmektedir. Bu durum, Dünya tahıl fiyatlarında yüksek fiyat artışına yol açarak, küresel düzeyde bir gıda güvenliği sorununa ve açlık tehdidine sebep olmuştur. Bu sorunun çözümü için başta Türkiye olmak üzere BM aracılığıyla yürütülen diplomatik girişimler başarılı olmuş ve 22 Temmuz 2022 tarihinde Rusya, Ukrayna, Türkiye ve BM tarafından kısaca “Tahıl Koridoru Andlaşması” olarak ifade edilen “Tahıl ve Yiyecek Maddelerin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi” imzalanmıştır. Bu andlaşma ile Ukrayna’nın Odesa, Çornomorsk ve Yujniy limanları üzerinden çizilen kırmızı hat boyunca güvenli rotaların oluşturulması ve bu güvenli koridorlardan yararlanılarak gıda sevkiyatının sağlanması gıda maddelerinin ve özellikle de tahıl ürünlerinin güvenli bir şekilde geçişi sağlanarak, küresel gıda fiyatlarının ve gıda kıtlığının azaltılması amaçlanmıştır. İmzalanmasında Türkiye’nin de önemli rol üstlendiği bu uzlaşma metninin hazırlık süreci, kapsamı ve uygulanmasının hukuki olarak değerlendirilmesi bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.

On Thursday 24 February 2022, the military aggression launched by the Russian Federation against the territory of Ukraine provoked intense reactions from the international community. As a result of these reactions, the United Nations (UN) and the European Union (EU) have adopted comprehensive sanctions against Russia. On the other hand, Russia’s military blockade of Ukrainian ports prevents grain exports from Ukraine to third countries, particularly to North African countries. This has led to a sharp increase in world grain prices, causing a global food security problem and threat of hunger. Diplomatic initiatives carried out through the UN, particularly by Turkey, have been successful in solving this problem and on 22 July 2022, Russia, Ukraine, Turkey and the UN signed the “Document on the Initiative for the Safe Shipment of Grain and Foodstuffs from Ukrainian Ports”, shortly referred to as the “Grain Corridor Treaty”. With this agreement, it is aimed to establish safe routes along the red line drawn through the ports of Odessa, Chornomorsk and Yujniy in Ukraine and to ensure food shipments by utilizing these safe corridors, to reduce global food prices and food shortages by ensuring the safe passage of foodstuffs and especially grain products. The main purpose of this study is to evaluate the preparation process, scope and implementation of this compromise text, in which Turkey played an important role.