Avrupa vatandaş girişimi bir illüzyon mu?

Abstract

Avrupa Birliği'nin (AB) demokratik meşruiyetini güçlendirmek ve plüralist yapısı içerisinde vatandaşlarının seslerini duyurabilmeleri için yeni bir platform sağlamak amacıyla oluşturulan Avrupa Vatandaş Girişimi (AVG), büyük beklentiler ile 1 Nisan 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.46 AVG, vatandaşların Avrupa Komisyonu'nu ihtiyaç olduğunu düşündükleri bir alanda hukuki tasarrufta bulunmaya davet edebilecekleri bir araçtır.47 Yürürlüğe girmesinden bu yana geçen dokuz yıllık süreçte, AB vatandaşları prosedür şartlarını sağlayarak başarıyla sonuçlanan altı girişime imza atmış olsa da, AVG, kendisinden beklenenleri karşılamadığı gerekçesiyle birçok eleştiriye maruz kalmıştır. Başarılı bir AVG için, üye devletlerin en az dörtte birinden birer temsilci ile oluşturulacak organizatörler komitesinin, konusu Avrupa Komisyonu'nun (Komisyon) yetki alanı çerçevesine uygun olan girişimlerini kaydettikten sonra, yine en üye devletlerin dörtte birinden bir milyon imza toplanması gerekmektedir. Sıradan vatandaşlar için zorluklarla dolu olan kayıt ve imza toplama aşamaları, güçlü uluslararası örgütlerin veya sivil toplum örgütlerinin desteği olmadan başarılı bir AVG prosedürü sürdürmenin neredeyse imkansız olduğu fikrini uyandırmıştır. Şu ana kadar yapılmış 99 başvuru içerisinden 76 girişim kayda uygun bulunmuş ve sadece altı tanesi yeterli imza toplamayı başarmıştır.48 Eleştiriler göz önünde bulundurularak prosedürü kolaylaştırmak adına yeni bir AVG Tüzüğü düzenlenmiş ve 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.49 Prosedüre dair eleştiriler bir yana, Komisyon'un AVG'yi yeterince ciddiye almadığına dair savlar da ortaya atılmıştır.50 Nitekim Komisyon'un kayıt kriterlerini yorumlamada kullandığı geniş yetki ve sebep olduğu tutarsızlıklar bu savı destekler niteliktedir. Örneğin, bağlayıcı bir düzenleme yapılmasını talep etmeyen girişimlerin, bağlayıcı bir düzenleme talep eden girişimlerden daha kolay kayda kabul edilmesi dikkat çekmiştir.51 Veyahut kayıt kriterlerini genellikle dar yorumlayan Komisyon'un, konuları açıkça yetki alanı dışında kalmasına rağmen bazı girişimleri kayda kabul etmesi şaşkınlıkla karşılanmıştır.52 Usullere uygun olarak yeterli imzayı toplamayı başarmış olan girişimlerin AB yönetiminde ne derece etkili olabildikleri de sorgulanmaktır. 53 Komisyon tarafından cevaplanan beş girişimin beklenen derecede bir sonuç doğurmaması birçokları için oldukça hayal kırıcı olmuştur.54 Güçlü bir katılımcı demokrasi aracı olması beklenen AVG'ye olan inancın azalması ve vatandaşların AB yönetimine olan güvenlerinin sarsılması istenmiyorsa, en azından imza kriterlerini sağlayabilmiş olan az sayıda girişime tatmin edici cevaplar verilmesi önemlidir. Bu tebliğde, engellerle dolu bir geçmişi olan ve ulusal ve dilsel azınlıkların korunmasının iyileştirilmesine yönelik bir takım yasal düzenlemeler talep eden ‘Minority Safepack' girişimi incelenecektir. İlk etapta Komisyon tarafından reddedilen ve ret kararının Adalet Divanı tarafından iptal edilmesinin sonra kaydı yapılan ‘Minority Safepack' girişimi, nihayet sekiz senelik bir serüvenin ardından 14 Ocak 2021 tarihinde Komisyon tarafından cevaplandı. Komisyon'un girişime cevabı ve üzerine gelen tepkiler ışığında, AVG'nin Birliğin demokratik meşruiyetine gerçek anlamda bir katkı sağlayıp sağlamadığı değerlendirilecektir.