Sermaye şirketlerinde pay sahipliğinin ispatı

Abstract

Pay kavramı anonim şirketler ve limited şirketler için önemli bir yer tutmaktadır. Ayrı tüzel kişiliği olan bu şirketlerde pay sahibi, sahip olduğu pay ile şirket ortağı olmakta, şirketin kendisine sağladığı hak ve borçlardan yararlanmaktadır. Sermaye şirketlerinin bağımsız bir kişiliği olmasından dolayı pay sahipleri tüzel kişiliği olmayan diğer şirketler kadar kolay tespit edilmeyebilmektedir. Kendi tüzel kişiliği bulunmayan şirketlerde ortaklar şirket adına davranmakta ve şirketin hak ve borçlarından kendi malvarlıkları ile sorumlu olmaktadırlar. Fakat sermaye şirketlerinde şirket adına davranmaya ve şirketi temsil etmeye yetkili olan organ yönetim organı olan yönetim kurulu veya müdür/müdürler kuruludur. Bu sebeple pay sahiplerinin sorumlulukları ve şirket adına hareket etme kabiliyetleri diğer şirketlere göre daha azdır. Genel kurulda alınan kararlara etki eden pay sahipleri olağan zamanlarda şirket adına davranmadıkları için pay sahipliği alelade veya hemen anlaşılabilir bir durum değildir. Pay, sahibine ortak olduğu şirkete karşı hak ve borçlara sahip olma yetkisi vermektedir. Bu hak ve borçlar pay sahibine değil paya tanınmıştır. Örneğin şirketin kâr payı dağıtmasında pay sahibi değil, elinde bulundurduğu pay önemlidir. Pay sabit kalır, pay sahibi değişkendir. Bu paya ve dolayısıyla ortaklara özgü hak ve borçlara sahip olduğunu iddia eden kişinin pay sahipliği gündeme gelecektir. Pay sahipliğini ise pay sahibinin somut olayın koşullarına göre ispatlaması gerekebilecektir. Pay sahipliğini ispatlaması gereken pay sahibi için çeşitli yollar vardır. Bu yolları çözümleyebilmek için bu tezde öncelikle payın aslen- devren kazanılması ayrımı anonim şirketler ve limited şirketler için ayrı ayrı incelenmiştir. Kaydi pay sistemi bu tezin araştırma konusu içine dahil edilmemiştir. Zira kaydi pay sisteminde pay sahipliğinin ispatlanması esas sözleşme sistemine göre daha kolay ve daha az ihtilaflı bir konudur. Anonim ve limited şirketlerde payın aslen kazanılması; kuruluşta, sermaye artırımında, birleşme, bölünme ve tür değiştirmede aslen kazanma olarak ayrılabilir. Tüm bu aslen kazanma şekillerinde önceden var olmayan bir pay meydana gelmekte ve pay sahibi bu payı kazanmaktadır. Payı edinen pay sahibi pay sahipliğini esas sözleşme, ticaret siciline tescil, pay defteri, varsa pay senedi veya ilmühaber, hazır bulunanlar listesi gibi vasıtalarla ispat edebilecektir. Anonim ve limited şirketlerde devren kazanma iradi kazanma veya devredenin iradesi aranmaksızın kazanma şeklinde gerçekleşebilir. Her iki şirket türünde de devredenin iradesi olmaksızın kazanma miras yoluyla kazanma, cebri icrayla kazanma, mahkeme kararıyla kazanma ve eşler arasındaki mal rejimi sözleşmesine dayanarak kazanma şeklinde gerçekleşebilir. Pay sahipleri bu kazanma şekillerinde pay sahipliklerini aslen kazanmada kullanılabilecek olan araçlarla veya mahkeme kararıyla, icra memuru şerhiyle, vasiyetname ile de ispat edebileceklerdir. Anonim şirketlerde iradi kazanma ise senede bağlanmamış çıplak payların devri ile, hamiline yazılı pay senetlerinin devri ile ve nama yazılı pay senetlerinin devri ile kazanılabilecektir. Çıplak paylar pay devir sözleşmesi ve zilyetliğin devri ile, hamiline yazılı pay senetleri zilyetliğin devri ve senedin teslimi ile, nama yazılı pay senetleri ise ciro ve senedin teslimi ile devredilecektir. Anonim şirketlerde pay senedinin iradi olarak devren kazanılmasında pay sahipliği özellikle pay senetleri ile ispatlanabilecektir. Limited şirketlerde ise payın iradi olarak devren kazanılması noterce onaylanmış bir devir sözleşmesi ve şirket onayı ile gerçekleşebilecektir. Burada da pay sahibi özellikle devir sözleşmesi veya genel kurul kararı ile pay sahipliğini ispatlayabilecektir.

The concept of allotment has an important place for both joint-stock companies and limited companies. In these companies, which have separate legal entities, the allottee becomes a partner of the company with the allotment he owns and benefits from the rights and debts provided by the company to him. Because corporations have an independent personality, the allottees cannot be identified as easily as other companies without legal personality. In companies that do not have their own legal personality, the partners act on behalf of the company and handle the rights and debts of the company with their own assets. However, in corporations, the body allowed to act on behalf of the company and to represent the company is the board of directors or the board of directors/managers. For this reason, the responsibilities of the allottees and their ability to act on behalf of the company are less than other companies. Share ownership is not an ordinary or immediately understandable concept, as the allottees who influence the decisions taken at the general assembly do not act on behalf of the company in ordinary times. The allotment gives the owner the authority to have rights and obligations against the company. These rights and obligations are vested in the allotment, not the allottee. For example, the allottee held by the company is important, not the allotment, in the distribution of dividends. The allotment remains fixed; the allottee is variable. The allottee who claims to have this allotment, and therefore the rights and obligations specific to the partners, will come to the fore. The allottee may be required to prove the allotment ownership according to the circumstances of the concrete case. There are several ways for the allottee to prove his ownership. In order to analyze these ways, in this thesis, first, the distinction between the original and transferring the allotment is examined separately for joint-stock companies and limited companies. The dematerialized allotment system is not included in the research topic of this thesis. Because in the dematerialized allotment system, proving the share ownership is easier and less controversial than the articles of association system. Original acquisition of allotments in joint-stock companies and limited liability companies; In establishment, capital increase, merger, spin-off and type change, it can be essentially divided as winning. In all these ways of earning, an allotment that did not exist before occurred and the allottee gains this allotment. The allottee who gains the allotment will prove his ownership by the articles of association, registration with the trade registry, allotment register, allotment certificates or certificates and the list of attendees. In joint-stock and limited companies, the transfer can be realized by the will to win or to win without the will of the transferor. In both types of companies, winning without the will of the transferor can be realized as winning by inheritance, winning by forced execution, by court decision and based on the property regime agreement between the spouses. In these ways of winning, the allottees will be able to prove their allotments with the tools that can actually be used in winning, or with a court decision, with the annotation of the bailiff, and with a will. In joint-stock companies, voluntary gain can be achieved by transferring undocumented bare allotments, transferring bearer allotment certificates and transferring registered allotment certificates. Bare allotments will be transferred with the allotment transfer agreement and transfer of ownership, bearer allotment certificates will be transferred with transferring ownership and delivery of the deed, and registered allotment certificates will be transferred with the endorsement and delivery of the deed. In joint-stock companies, the allotments ownership can be proved especially by allotment certificates in the voluntary transfer of allotments. In limited companies, transferring the allotment voluntarily can be realized with a notarized transfer agreement and company approval. Here, too, the allottee will prove his allotment holding, especially with the transfer agreement or the general assembly resolution.