Medenî yargılamada mahkeme kararlarının “gerekçesiz olması” sorunu

Abstract

Herkesin adil ve çağdaş bir yargı düzeninde yargılanma hakkı vardır. Mahkeme kararlarının gerçek anlamda gerekçe içermesi, adil yargılanma hakkının bir gereğidir. Gerekçesiz karar, bir insan hakkı ihlâli olup, aynı zamanda yargıya karşı güvensizlik duyulması sebebidir. Geç verilmesine rağmen, sadece taraf iddia ve savunmalarından oluşan bir karar, görünüşte gerekçeli olup, gerekçesiz karar sayılır. Gerekçesiz ya da görünürde (görünüşte) gerekçeli karar vermek, hukuk süjesi olan kişileri dikkate almamak, dava dosyalarında yer alanları hak süjesi olarak değil, birer obje olarak görmenin sonucudur ve hukuk etiği bakımından sorunludur. Gerekçesiz kararın nedeni mahkemelerin iş yükü değil, umursamazlık, bilgisizlik, ilgisizlik ve hak ile adaleti ciddîye almamaktır. Adalete duyulan güvenin güçlenmesi için gereksiz ya da görünüşte gerekçeli karar uygulaması terk edilmelidir. Yargılamada dosyanın yeterince incelenmediği kuşkusuna sebep olacak her durum, gerekçeli karar hakkının ihlâlidir. Teknolojinin gelişmesiyle bilgisayarın hayatın her alanına girmesi, hayatı kolaylaştırması ve bu vesileyle dijitalleşmenin son derece yaygınlaşması sonucunda yapılan yargılamaya (dosyaya özgü) gerekçe oluşturulması zorunluluğu daha sık ihlâl edilir hâle gelmiştir. Eksik, şeklî, boş, yuvarlak, mânâsız, form, kalıplaşmış ifadeler içeren, formül ifadeler içeren, matbu, görünürde, klişe, soyut, içeriksiz, yetersiz, “kes, kopyala, yapıştır” şeklinde ve görünüşte (görünürde, zahiri) gerekçe yazılması hukukî dinlenilme hakkına aykırıdır. Bu türden gerekçeler, yargı organlarının yargılama hakkında peşinen bir karara vardıklarını ve gerçek anlamda bir yargılama yapmadıklarını gösterir. Böyle kararlar bilgiden ziyade, sezgiye dayalı kararlar olup, bunlar doğru dahi olsa, ikna ediciliği haiz değildir. Bu çalışmada medenî yargılamada mahkeme kararlarının “gerekçesiz olması” sorunu, çeşitli yönleriyle ele alınacak ve bu hususta bazı tespit ve değerlendirmelere yer verilecektir.

All individuals have the right to be tried in a fair and modern judicial system. It is a requirement of the right to a fair trial that court decisions provide justification in real terms. An unjustified judgement is a violation of human rights and, at the same time, a reason for distrust in the judiciary. A judgement consisting only of the claims and defenses of the parties, despite its late issuance, is deemed to be an unjustified judgement, even though it is justified in appearance. Giving unjustified or (ostensibly) justified judgements is the result of not taking into account the persons who are the subjects of law, of considering those involved in the case files as objects rather than as subjects of rights, and is problematic in terms of legal ethics. The reason for unjustified judgements is not the workload of the courts, but carelessness, ignorance, indifference, and not taking rights and justice seriously. In order to strengthen confidence in justice, the practice of unnecessary or ostensibly reasoned judgements should be abandoned. Any situation that may lead to the suspicion that the file has not been sufficiently examined in the judgement is a violation of the right to a reasoned decision. With the development of technology, as a result of the introduction of computers into all areas of life, making life easier, and thus digitalization has become extremely widespread, the obligation to create a (file-specific) justification for the proceedings has become more frequently violated. Writing incomplete, formal, empty, amorphous, round, meaningless, form, containing stereotyped expressions, containing formulaic expressions, printed, apparent, clichéd, abstract, contentless, inadequate, ‘cut, copy, paste’ and seemingly (‘ostensible’, ‘apparent’) justifications is against the right to be heard. Such justifications show that the judicial bodies have reached a decision in advance about the judgement and that they have not conducted a real judgement. Such judgements are based on intuition rather than knowledge; even if they are correct, they are not convincing. In this study, the problem of ‘unjustified’ court decisions in civil proceedings will be discussed from various aspects, and some determinations and evaluations will be made in this context.