Temel ilkerle ve insan hakları Avrupa mahkemesi kararları ışığında hakim ve savcıların ifade özgürlüğü

Abstract

Hâkimler ve savcılar icra ettikleri meslekleri gereği ifade özgürlüklerini kullanırken olağan vatandaşlara kıyasla birtakım farklı kısıtlamalara tabidirler. Bu farklılığın arka planında, yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkelerinin korunmasının yanı sıra bu ilkelerle bağlantılı olarak kamuoyunun yargıya duyduğu güvenin korunması kaygısı yer almaktadır. Bu kaygılar ile birlikte ele alındığında hâkim ve savcıların ifade özgürlüklerinin korunmasının kapsam ve sınırlarının tespiti bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu bağlamda üzerinde yoğunlaşılan esas mesele; bir yandan hâkim ve savcıların ifade özgürlüğünü diğer yandan ise yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını korumanın optimal şekilde sağlanmasıdır. Bu iki korumanın optimal şekilde sağlanmasına yönelik bir dengeleme değerlendirmesinin hangi temel ilkeler ve ölçütler ışığında yapılması gerektiğinin tespiti ise çalışmamızın kapsamını oluşturmaktadır. Bu kapsam doğrultusunda çalışmanın ilk bölümünde hâkim ve savcıların ifade özgürlüğüne ilişkin uluslararası belgelerde yer alan temel ilke ve yükümlülükler ele alınmış, ikinci bölümde ise İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin konuya ilişkin oluşturduğu içtihat incelenmiştir. İHAM’ın hâkim ve savcıların ifade özgürlüğü bakımından şimdiye kadarki içtihadında yer alan kararların dörtte birini Türkiye aleyhine yapılan başvurular oluşturmuştur. Dolayısıyla Türkiye’nin İHAM’ın bu konudaki içtihadının şekillenmesinde önemli bir yere sahip olduğu söylenebilecektir. Ancak İHAM’ın hâkim ve savcıların ifade özgürlüğü bakımından güncel olarak şekillenmeye devam eden içtihadı Türkiye’ye karşı verdiği kararlar ile sınırlı değildir. Polonya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan gibi bazı Doğu Avrupa ülkelerinde gerekleştirilen yargı reformlarına karşı ses çıkaran hâkim ve savcılara uygulanan tedbirler de İHAM önüne gelen başvurulara sıklıkla konu olmaktadır. Bu kararlar incelendiğinde ise İHAM’ın özellikle yargı bağımsızlığını zayıflatmaya çalışan yargı reformu girişimleri karşısında hâkim ve savcıların ifade özgürlüklerini kullanmasına özel bir değer atfettiği söylenebilecektir.

Due to their professions, judges and prosecutors are subject to certain different restrictions in regard of exercising their freedom of expression, as compared to ordinary citizens. This difference stems from the concern to protect the principles of independence and impartiality of the judiciary, and the public's confidence in the judiciary, which is closely intertwined with these principles. Taken together with these underlying concerns, the main problem of this work centers around the determination of the scope and limitations of freedom of expression of judges and prosecutors. In this context, the main issue focused on is to specify the basic principles and criteria, in light of which a balancing assessment should be made in order to ensure the optimal provision of these two protections. Consequently, the first chapter of the work delves into the basic principles and obligations outlined in international documents concerning the freedom of expression of judges and prosecutors, providing a comprehensive ground for the analysis. Subsequently, in the second chapter, the case law of the European Court of Human Rights on this subject is meticulously analyzed, allowing for a detailed examination of legal precedents and decisions. Notably, an intriguing observation emerges from the analysis, as approximately one fourth of the judgements in the case-law of the ECtHR on the freedom of expression of judges and prosecutors have, so far, been based on applications against Turkey. Therefore, it can be convincingly asserted that Turkey holds a pivotal and influential position in shaping the case-law of the ECtHR on this matter. However, it is essential to highlight that the current jurisprudence of the ECtHR on the freedom of expression of judges and prosecutors extends beyond its judgements against Turkey. In some Eastern European countries, such as Poland, Hungary, Romania, and Bulgaria, measures taken against judges and prosecutors who express their dissenting opinions towards judicial reforms are also frequently the subject of applications brought before the ECtHR. Thus, it can be inferred that the ECtHR accords a special value to the exercise of freedom of expression by judges and prosecutors, especially when confronted with judicial reform initiatives that seek to undermine judicial independence.