Automobilisierung in der Türkei ab dem ersten weltkrieg

Abstract

Söz konusu yüksek lisans tez çalışmasının genel amacı, Türkiye'nin otomobilleşme sürecinde kültürlerarası etkileşim yönlerini incelemektir. Araştırma kapsamında Ford ve Mercedes gibi tanınmış ve sektörde söz sahibi olan iki şirketin yanı sıra ABD ve Almanya'nın Türkiye üzerindeki otomobilleşme etkisi incelenmiştir. Dolayısıyla araştırmanın temel amacı Türkiye’nin otomobilleşme sürecinde her iki ülkenin hakimiyetini ve aynı zamanda Ford ve Mercedes'in etkisinin farklılığını ortaya koymaktır. İlgili çalışmada bilimsel yöntem olarak Siegfried Jäger'in Kritik Söylem Analizi kullanılmıştır. Seçilen metodoloji’nin amacı, belirli bir zaman aralığında egemen olan gerçekliği tanımlamaktır. Açıklamalarda kullanılan dil ve ifade türü söylem analizinin temelini oluşturmaktadır. Kritik Söylem Analizi, söz konusu ifadeleri yapısal bir analiz ile belirlemektedir. Dönem olarak I. Dünya Savaşı'ndan 1980'lere kadar olan süreç araştırma olarak ele alınmıştır. Araştırma kapsamında Karaköy'deki Ford fabrikasının kuruluşu ve Davutpaşa'daki Otomarsan otobüs fabrikasının kuruluşu örnek olay olarak incelenmiştir. Araştırma verisi olarak kullanılan tüm kaynaklar Cumhuriyet gazetesinden elde edilmiştir. Ford ile ilgili veriler fabrikanın kuruluşundan sonra 1930 yılında yayınlanmış 78 adet haber, Mercedes ile ilgili ise 1976 yılında yayınlanmış 7 adet haber ve Otomarsan ile ilgili 1976-1979 yılları arasında yayınlanmış 5 haber incelenmiştir. Verilerin içerik ve söylem analizi ile elde edilen bulgular, otomobilin Türkiye için önemini ve toplumun otomobile olan ilgisinin yüksek olduğunu göstermektedir. Sadece Ford ve Mercedes'in yol gösterici fikirleri ve vizyonları değil aynı zamanda ABD ve Almanya'nın ideolojileri de Türkiye’nin otomobilleşme sürecinde etkili olmuştur. Ford firması ile ilgili olarak; Ford'un çalışma kültürünün (8 saatlik gün ve asgari ücret ... gibi) Türkiye’deki üretim sistemine entegre oluşu Türk toplumu tarafından çok olumlu algılandığı görülmüştür. Aynı zamanda, bu süreçte Türkiye’de çıkan haberlere göre ABD’nin ve bir işveren olarak Henry Ford’un ilgi odağı olduğu görülmektedir. Ancak, Mercedes ve Otomarsan ile ilgili haberlerin Ford ile ilgili haberlerin yoğunluğuna kıyasla çok zayıf olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Otomarsan ile ilgili ilk haberlerin şirket kurulduktan çok sonra gerçekleştiği görülmüştür. Gazete haberleri Mercedes’in o dönem Türkiye'de önemli bir Alman markası olarak tanındığını göstermektedir. Her ne kadar, Mercedes ile Otomarsan arasında açık bir ayrım olmasa da Otomarsanın kendisini Türkiye menşeli bir otobüs fabrikası olarak konumlandırdığı gözlemlenmektedir.

The aim of this master's thesis was to examine the intercultural aspects of Turkey's automobilization. The focus here was on two important rulers, in particular the idea and influence of the USA and Germany, including the well-known companies Ford and Mercedes, on Turkish automobilization. It is important because it shows us the dominance of both nations in Turkey, but also the difference of the influence of Ford and Mercedes in the automotive process of Turkey. Siegfried Jäger's Critical Discourse Analysis was used as a prevalent method. The aim of the methodology is to identify the truth that has been governed by certain power relations. The language is the construction system which presents the statements. Critical Discourse Analysis determines these statements on the basis of a structural analysis. The time from the World War I to the 1980s was investigated. Two important events were examined in the source analysis: The foundation of the Ford factory in Karaköy and the foundation of the Otomarsan bus factory in Davutpaşa. All sources come from the Cumhuriyet newspaper; 78 Ford articles from 1930, seven Mercedes articles from 1976 and five Otomarsan articles from 1976 to 1979 were examined. The source analysis has proven the importance of the automobile for Turkey and the interest of society in the automobile. Not only the guiding ideas and visions of Ford and Mercedes influence Turkish automobilization, but also the ideologies of the USA and Germany. On the part of Ford, we see an integration of Ford's work culture (e.g. 8-hour day and minimum wage) into Turkish production, which is perceived very positively by Turkish society. At the same time, Turkey is interested in the USA and in Henry Ford as an employer. Despite Ford's intensive reporting, Mercedes and Otomarsan's reporting was very low. In addition, Otomarsan's first reporting took place long after the company was founded. The newspaper articles prove that Mercedes was very present in Turkey as a German brand. Nevertheless, there is a clear separation between Mercedes and Otomarsan. Thus, Otomarsan positioned itself as a bus factory of Turkish origin.