Der heimatbegriff im Deutsch-Türkisch bikulturellem kontext

Abstract

Almanca bir kelime olan “Heimat” (Ev, Memleket, Vatan, Yurt vb.), güven ve mutluluk hissi gibi olumlu çağrışımların yanı sıra çelişkilere ve tartışmalara da yol açan bir olgudur. Bu kavram çok katmanlı, öznel ve hem bireysel hem de kolektif kimliksel duyguları kapsamakta olup, öncelik ve tercihlere göre yeniden şekillenmektedir. Bazı insanlar için bir yere, bir kişiye, bir nesneye ve hatta bir görselliğe olan duygusal bağlılık, evinde veya vatanında olma hissinin, ne olduğu sorusunun cevabıdır. Bireysel deneyimlerle şekillenen bu süreç, Heimat'ın sadece somut bir yer olarak değil, aynı zamanda duygusal bir referans noktası olarak da anlaşılmasına katkıda bulunur. Bireysel ve kolektif olarak akla gelebilecek her türlü biçimde yansıtılabilir ve tanımlanabilir. Çok sayıda kuramsal yaklaşım, farklı bakış açılarını vurgulamak amacıyla bu olguyu ele almaktadır. Medya ya da siyaset gibi otoriteler, bu karmaşık ifadeyi çoğu zaman bireysel ya da kolektif bir yapı olarak tanımlanamayacak şekilde araçsallaştırmaktadır. Dolayısıyla bu konuya açıklık getirme ihtiyacı doğmaktadır. Bu tez, “Alman-Türkler”in hibrid veya bikültürel kimlik grubunun kapsamlı temasını ve bunun “Heimat” anlayışı için anlamını konu edinmektedir. Farklı konuların ayrıntılı bir şekilde ele alınmasına, açık bir yapıya ve düzenli bir metodolojik yaklaşıma değer verilmektedir. Amaç sadece teorik yaklaşımları anlamak ve bunları farklı perspektiflerden aydınlatmak değil, aynı zamanda iki kültürlü bir perspektife katkıda bulunabilecek karşılaştırmalı çok boyutlu bir kavram geliştirmektir. Ayrıca karmaşık bir olguya daha geniş bir bakış açısı sağlar. “Heimat” ile ilişkili olarak kültürel çeşitlilik ve kapsayıcılık hakkında bir diyalog başlatmak için farklı koşulların ve kimliklerin nasıl dengelenebileceğini araştırıyor. “Heimat” anlayışındaki kültürel farklılıklar ve farklı kültürel geçmişlerin bu kavramın algılanmasını ve anlamını nasıl şekillendirdiği araştırılacaktır. Bu çerçevede, seçici örnekleme yönteminin kapsamlı niteliksel veriler sağladığı karşılaştırmalı bir çalışma yardımıyla hedefe ulaşılmaya çalışılmıştır. Yaşam durumları, kültürel kimlik imgeleri, “Heimat” tanımları ve entegrasyon çatışmaları ışığında sınıflandırılan karşılaştırmalı çalışma içindeki örüntülerin tanınması, bu çalışmanın temel yaklaşımlarından biridir. Nitel araştırma yaklaşımı özellikle ev, kimlik, kültürel kimlik ve entegrasyon gibi konuların araştırılması için uygundur ve farklı kültürel portrelerin oluşturulmasına, analiz edilmesine ve netleştirilmesine yardımcı olur. Yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen nitel-yorumlayıcı veriler temelinde geliştirilen ve değerlendirilen “Çok Düzeyli Ev-Kimlik Çemberi” konsepti (MHIZ) değerli bir katkı sağlamakta olup, çok yönlü tematik spektrumları birleştirmek için bir yaklaşım sunmaktadır.

Die „Heimat“ kann nicht nur positive Konnotationen wie Geborgenheit und Wohlbefinden vermitteln, sondern ist gleichzeitig ein Phänomen, das Widersprüche und Kontroversen hervorruft. Es handelt sich um einen vielschichtigen und subjektiven Begriff, der sowohl individuelle als auch kollektive Identitätsgefühle umfasst, die sich je nach eigenen Prioritäten und Präferenzen transformieren können. Für manche Personen ist die emotionale Bindung zu einem Ort, einer Person, einem Gegenstand oder sogar einer gedanklichen Imagination die Antwort zu der Frage, was Heimat darstellt. Dieser Prozess, der von individuellen Erfahrungen geprägt ist, trägt dazu bei, dass Heimat nicht nur als materieller Ort, sondern auch als emotionaler Bezugspunkt verstanden wird. Sie kann in denkbar jeder Form reflektiert und beschrieben werden. Zahlreiche theoretische Studien und Konzeptionen beschäftigen sich mit diesem Phänomen und verfolgen das Ziel, unterschiedliche Sichtweisen aufzuzeigen. Instanzen, wie beispielsweise Medien oder Politik, instrumentalisieren diesen diffusen Ausdruck sehr häufig, sodass es nicht lediglich als individuelles oder kollektives Konstrukt eingegrenzt werden kann. Es entsteht das Bedürfnis, Klarheit über dieses Thema zu erlangen. Die vorliegende Arbeit befasst sich mit der komplexen Thematik der hybriden bzw. bikulturellen Identitätsgruppe der „Deutsch-Türken“ und deren Bedeutung für das Verständnis von Heimat. Dabei wird insbesondere auf die detaillierte Ausarbeitung unterschiedlicher Themenspektren, eine klare Struktur und das ordentliche methodische Vorgehen Wert gelegt. Das Ziel ist nicht nur, theoretische Ansätze zu verstehen und aus unterschiedlichen Perspektiven zu beleuchten, sondern auch ein vergleichendes multidimensionales Konzept zu entwickeln, das zu einer Bikulturalitätsperspektive beitragen kann. Ebenso soll aber auch ein weiterer Blickwinkel zu einem komplexen Phänomen zur Verfügung gestellt werden. Es wird untersucht, wie verschiedene Umstände und Identitätsattribute miteinander in Einklang gebracht werden können, um einen Diskurs über kulturelle Vielfalt und Inklusion in Bezug auf eine Heimat zu führen. Es werden kulturelle Unterschiede in der Konzeption von Heimat herausgearbeitet und untersucht, inwiefern unterschiedliche kulturelle Hintergründe die Wahrnehmung und Bedeutung von Heimat prägen. In diesem Zusammenhang wird das Ziel mithilfe einer Vergleichsstudie verfolgt, in der das selektive Samplingverfahren umfangreiche qualitative Daten bereitstellt. Das Erkennen von Mustern im Rahmen der Vergleichsstudie, die im Lichte von Lebenssituationen, kulturellen Identitätsbildern, Heimatbeschreibungen und Integrationskonflikten klassifiziert werden, ist einer der zentralen Ansätze dieser Arbeit. Das qualitative Forschungsvorgehen eignet sich besonders für die Untersuchung von Themenkomplexen wie Heimat, Identität, kulturelle Identität, sowie Integration und trägt dazu bei, unterschiedliche Kulturporträts zu erstellen, zu analysieren und zu verdeutlichen. „Das Mehrschichtige Heimats-Identitätszirkel“ Konzept (MHIZ), das auf der Grundlage qualitativ-interpretativer Daten aus semistrukturierten Interviews entwickelt und evaluiert wurde, liefert einen wertvollen Beitrag und eröffnet einen Ansatz, um facettenreiche Themenspektren zu kombinieren.

The German word “Heimat” can not only imply positive connotations such as a sense of security and well-being but is also a phenomenon that gives rise to contradictions and controversies. This concept is multi-layered, subjective and encompasses both individual and collective identity emotions, which are reshaped to reflect priority and preference. For some people, the emotional attachment to a place, a person, an object or even a visualization is the answer to the question of what the feeling of being home is. This process, which is shaped by individual experiences, contributes to Heimat being understood not only as a material place, but also as an emotional point of reference. It can be reflected upon and described in any form imaginable, individually and collectively. Numerous theoretical concepts deal with this phenomenon with the aim of highlighting different points of view. Authorities, such as the media or politics, very often instrumentalize this blurred expression so that it cannot be defined as an individual or collective construct. Therefore, there arises a need to gain clarity on this topic. This thesis thematizes the complex topic of the hybrid or bicultural identity group of „German-Turks" and its significance for the understanding of “Heimat” (home). The value is placed on the detailed elaboration of different topics, a clear structure, and an orderly methodological approach. The aim is not only to understand theoretical approaches and illuminate them from different perspectives, but also to develop a comparative multidimensional concept that can contribute to a bicultural perspective. It also provides a broader perspective on a complex phenomenon. It explores how different circumstances and identities can be balanced to open a dialog about cultural diversity and inclusion in relation to a “Heimat”. Cultural differences in the conception of “Heimat” will be explored and how different cultural backgrounds shape the perception and meaning of it. In this context, the aim is pursued with the help of a comparative study in which the selective sampling method provides extensive qualitative data. The recognition of patterns within the comparative study, which are classified in the light of life situations, cultural identity images, descriptions of “Heimat” and integration conflicts, is one of the central approaches of this work. The qualitative research approach is particularly suitable for the investigation of topics such as home, identity, cultural identity and integration and helps to create, analyze and clarify different cultural portraits. The “Multilevel Home- Identity Circle” concept (MHIC), which was developed and evaluated based on qualitative-interpretative data from semi-structured interviews, provides a valuable contribution and opens an approach for combining multifaceted thematic spectra.